De realidades locais para uma audiência global: Ollo Photo e a revolução dos fotocoletivos contemporâneos
DOI:
https://doi.org/10.5433/1984-7939.2025.v22.50585Palavras-chave:
Fotojornalismo, Decolonialidade, Coletivos Fotográficos, Colonialismo EpistemológicoResumo
Este artigo explora o surgimento dos coletivos fotográficos contemporâneos como uma resposta à crise estrutural do fotojornalismo. Baseando-se em dados primários e revisão literária, concentra-se no primeiro coletivo galego Ollo Photo, como um estudo de caso que permite discutir o potencial da fotografia enraizada localmente para ressoar em escala global. Argumenta-se que, mais do que um novo sujeito fotográfico, esses coletivos representam uma mudança de paradigma no modo como as culturas marginalizadas se afirmam e desafiam as narrativas históricas. O artigo sustenta que, ao fornecer uma plataforma para expressão autêntica e amplificação de vozes marginalizadas, os coletivos fotográficos contemporâneos contribuem para a revolução epistemológica em curso e oferecem um caminho para o Ocidente confrontar seu passado colonial e se reinventar para os desafios do século XXI.
Downloads
Referências
AZOULAY, Ariella A. Towards the abolition of photography's imperial rights. In: COLEMAN, Kevin; JAMES, Daniel (org.). Capitalism and the camera: essays on photography and extraction. London: Verso, 2021. p. 27-54.
BRADLEY, Rizvana. Anteaesthetics: black aesthesis and the critique of form. Redwood City: Stanford University Press, 2023. DOI: https://doi.org/10.1515/9781503637146
CAJUEIRO, Tomás. Photocollectives in Brazil and Spain: in search of a definition for a potential vector of decolonial photography. 2024a. Thesis (Doctorat en Comunicació i Periodisme) - Universitat Autònoma de Barcelona, Barcelona, 2024. DOI: http://hdl.handle.net/10803/692139
CAJUEIRO, Tomás. Photographic collectives: in search of a definition for a possible vector of decolonial photography. Brazilian Journalism Research, Brasília, DF, v. 20, n. 2, 2024b. DOI: https://doi.org/10.25200/BJR.v20n2.2024.1698 DOI: https://doi.org/10.25200/BJR.v20n2.2024.1698
CAMPT, Tina. Listening to images. Durham: Duke University Press, 2017. DOI: https://doi.org/10.1515/9780822373582
CASTELEIRO, Vanessa. Na fotografía faltan mulleres protagonistas de historias pola dominancia da mirada masculina. [Entrevista concedida a] Laura Veiga. Nós Diario, Compostela, Galiza, 13 Dec. 2022. Disponível em: https://www.nosdiario.gal/articulo/cultura/vanessa-casteleiro-fotografia-faltan-mulleres-protagonistas-historias-pola-dominancia-da-mirada-masculina/20221213211854158235.html. Acesso em: 7 mar. 2024.
CASTELEIRO, Vanessa. Ollo Photo e seu nascimento. [Entrevista concedida a] Tomás Cajueiro em 2012. In: CAJUEIRO, Tomás. Photocollectives in Brazil and Spain: in search of a definition for a potential vector of decolonial photography. 2024a. PhD Thesis (Doctorat en Comunicació i Periodisme) - Universitat Autònoma de Barcelona, Barcelona, 2024. DOI: http://hdl.handle.net/10803/692139
CASTELLOTE, Alejandro. Coletivos como nova plataforma de visibilidade. In: ENCONTRO DE COLETIVOS IBERO-AMERICANOS, 2008, São Paulo, SP. Palestra [...]. 2008. São Paulo: Encontro de Coletivos de Fotografia, 2008.
CASTELLS, Manuel. Ruptura. La crisis de la democracia liberal. Madrid: Alianza, 2018.
CORRAL, Óscar. Ollo nace para dar valor ao fotoxornalismo e documentar temas que non se tratan da maneira axeitada. [Entrevista concedida] a Marcos Pérez Pena. Praza.gal, La Coruña, 23 set. 2022. Acontece. Disponível em: https://praza.gal/acontece/ollo-nace-para-dar-valor-ao-fotoxornalismo-e-documentar-temas-que-non-se-tratan-da-maneira-axeitada. Acesso em: 7 mar. 2023.
DUSSEL, Enrique. Eurocentrism and modernity (introduction to the Frankfurt lectures). The Postmodernism Debate in Latin America, Durham, v. 20, n. 3, p. 65-76, 1993. DOI: https://doi.org/10.2307/303341
DUSSEL, Enrique. From critical theory to the philosophy of liberation: some themes for dialogue. Transmodernity: Journal of Peripheral Cultural Production of the Luso-Hispanic World, Merced, CA, v. 1, n. 2, p. 17-43, 2011. DOI: https://doi.org/10.5070/T412011806
ENTLER, Ronaldo. Os coletivos e o redimensionamento da autoria fotográfica. Studium, Campinas, SP, n. 32, p. 33-51, 2011. DOI: 10.20396/studium.v0i32.12463
ESCOBAR, Arturo. Más allá del desarrollo: postdesarrollo y transiciones hacia el pluriverso. Revista de Antropología Social, Madrid, ES, v. 21, p. 23-62, 2012. DOI: https://doi.org/10.5209/rev_RASO.2012.v21.40049
FELDHUES, Marina; AFONSO JÚNIOR, José. A história do Outro em Gênesis de Sebastião Salgado: uma leitura anticolonial do capítulo Tribos de Irian Jaya, Indonesia. Interin, Curitiba, PR, v. 25, n. 2, p. 111-119, 2020. DOI: https://doi.org/10.35168/1980-5276.UTP.interin.2020.Vol25.N2.pp111-129
FLUSSER, Vilém. Para una filosofía de la fotografía. Buenos Aires: La Marca, 2006.
FONTCUBERTA, Joan. La cámara de pandora: la fotografía después de la fotografía. Barcelona: Editorial Gustavo Gili, 2015.
IGLESIAS, Agostino. Ollo Photo e seu nascimento. [Entrevista concedida a] Tomás Cajueiro em 10 mar. 2023. In:
CAJUEIRO, Tomás. Photocollectives in Brazil and Spain: in search of a definition for a potential vector of decolonial photography. 2024a. Thesis (Doctorat en Comunicació i Periodisme) - Universitat Autònoma de Barcelona, Barcelona, 2024. DOI: http://hdl.handle.net/10803/692139
JENKINS, Henry. Convergence culture. New York City: New York University Press, 2006.
MÄENPÄÄ, Jukka. Rethinking photojournalism. Nordicom Review, Gothenburg, Sweden, v. 35, n. 2, p. 91-104, 2014. DOI: https://doi.org/10.2478/nor-2014-0017
MBEMBE, A. Sair da grande noite: ensaio sobre a África descolonizada. Petrópolis: Vozes, 2020.
MENDIETA, Eduardo. Remapping Latin American studies: postcolonialism, subaltern studies, post-Occidentalism, and globalization theory. In: MORAÑA, Mabel; DUSSEL, Enrique D.; JÁUREGUI, Carlos A. (org.). Coloniality at large: Latin America and the postcolonial debate. Durham: Duke University Press, 2008. p. 286-306.
MIGNOLO, Walter. Coloniality is far from over, and so must be decoloniality. Afterall: A journal of art, context and enquiry, Chicago, ILL, v. 43, n. 1, p. 38-45, 2017. DOI: https://doi.org/10.1086/692552
MIGNOLO, Walter. Memorias y reflexiones en torno de la de/colonialidad del poder. Políticas de la Memoria, Buenos Aires, n. 20, 2020. DOI: https://doi.org/10.47195/20.683 DOI: https://doi.org/10.47195/20.683
MIGNOLO, Walter. The darker side of western modernity: global futures, decolonial options. Durham: Duke University Press, 2011. DOI: https://doi.org/10.1215/9780822394501
MORTENSEN, Tara B.; KESHELASHVILI, Ana. If everyone with a camera can do this, then what? Professional photojournalists' sense of professional threat in the face of citizen photojournalism. Visual Communication Quarterly, London, v. 20, n. 3, p. 144-158, 2013. DOI: https://doi.org/10.1080/15551393.2013.820587
NEWTON, Julianne H. The burden of visual truth: the role of photojournalism in mediating reality. Boca Raton: Routledge, 2000.
PAIM, Claudia. Táticas de artistas na América Latina: coletivos, inciativas coletivas e espaços autogestionados. Porto Alegre: Panorama Crítico, 2012.
QUEIROGA, Eduardo. Agências e coletivos: duas coisas diferentes. Ícone, Recife, PE, v. 14, n. 2, 2012. DOI: https://doi.org/10.34176/icone.v14i2.230655 DOI: https://doi.org/10.34176/icone.v14i2.230655
QUEIROGA, Eduardo. Coletivos fotográficos contemporâneos. Curitiba: Appris, 2015.
QUIJANO, Aníbal. Coloniality of power, eurocentrism, and Latin America. Nepantla: Views from South, Baltimore, Maryland, v. 1, n. 3, p. 533-580, 2000.
QUIROGA, Paula. O Ollo Photo e sua evolução. [Entrevista concedida a] Tomás Cajueiro em 19 nov. 2023. In:
CAJUEIRO, Tomás. Photocollectives in Brazil and Spain: in search of a definition for a potential vector of decolonial photography. 2024a. Thesis (Doctorat en Comunicació i Periodisme) - Universitat Autònoma de Barcelona, Barcelona, 2024. DOI: http://hdl.handle.net/10803/692139
SANTOS, Marcelo De Franceschi dos. Os coletivos fotográficos e a prática do fotojornalismo publicada em sites de redes. Temática, João Pessoa, PB, ano 16, n. 6, p. 93-108, jun. 2020.
SEALY, Mark. Decolonizing the camera: photography in racial time. Durham: Durham University, 2019.
SILVA JÚNIOR, José Afonso da; QUEIROGA, Eduardo. Collaborative photojournalism in a time of convergence. Brazilian Journalism Research, Brasilia, DF, v. 6, n. 2, p. 103-119, 2010. DOI: https://doi.org/10.25200/BJR.v6n2.2010.6 DOI: https://doi.org/10.25200/BJR.v6n2.2010.6
ZÌŒIZÌŒEK, Slavoj. The year of dreaming dangerously. London: Verso, 2012. E-book.
Downloads
Publicado
Como Citar
Edição
Seção
Licença
Copyright (c) 2025 Tomas Cajueiro

Este trabalho está licenciado sob uma licença Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.
Discursos fotográficos adota a licença CC-BY-NC, esta licença permite copiar e redistribuir o material em qualquer meio ou formato, remixar, transformar e desenvolver o material, desde que não seja para fins comerciais. E deve-se atribuir o devido crédito ao criador.

Este obra está licenciado com uma Licença Creative Commons Atribuição-NãoComercial 4.0 Internacional.













